Kuurne, 5 december 2020

Beste Joëlle,

Jouw naam kwam als eerste in mij op wanneer ik met vzw Wit.h brainstormde over wie we zouden vragen voor de opiniestukken van het tweede Windstootmagazine. Dat gevoel werd vorige week nog maar eens bevestigd nadat ik Lien Anckaert en Lara Jakoba Breine interviewde in hun atelier. Op een bepaald moment zei Lara dat ze niet altijd van haar lichaam houdt. Lien sprong meteen recht en hield een pleidooi voor meer zelfliefde. Even leek het alsof ik naar een Ted Talk luisterde. De conclusie van Lien was dat iedere vrouw mooi is. Waardoor ik aan jouw werk moest denken.

De reden van mijn schrijven is een nieuw project van vzw Wit.h dat over het thema (on)macht handelt. Ze nodigen zowel reguliere als kunstenaars met een beperking uit. Het is binnen deze context dat de samenwerking tussen Lara en Lien ontstond. In januari zal er een tussentijdse expositie plaatsvinden in vzw Wit.h waarin hun werk centraal staat.

Aanvankelijk werkten ze aan een project rond seksualiteit en vrouwelijkheid. Een belangrijk thema binnen het oeuvre van Lien. Het houdt haar dagelijks bezig. Ze verlangt enorm naar intimiteit met een vrouw, maar dat is niet eenvoudig voor haar. Mensen met een beperking en seksualiteit is nog steeds een taboe in onze maatschappij. Hun verlangen naar seksualiteit wordt dan ook vaak ontkend. Lien laat deze verlangens doorsluimeren in haar tekeningen. Zo hangt centraal in haar atelier een werk waarin een vrouw rechtopstaand wordt gebeft, zonder obsceen te zijn. Bij het zien van haar tekening moest ik meteen aan jouw taferelen denken waarin vaak seksuele handelingen afgebeeld worden zonder echt vulgair te worden. Het toont de menselijkheid in al haar aspecten.

Lara en Lien werken al bijna een jaar samen en hun project krijgt steeds meer vorm. Gaandeweg begonnen ze zich af te vragen wat hun positie is binnen de kunstenwereld. Meer bepaald wat is hun positie als vrouwelijke kunstenaar. Hoe worden ze gepercipieerd? Ze vermoeden dat ze voornamelijk als lieve madammen gezien worden, en dat hun werk puur esthetisch beschouwd wordt. Terwijl mannen vaker als de conceptuele en intellectuele kunstenaar gezien worden.

Vroeger was er zeker een verschil op te merken in perceptie. Het was zelfs zo dat vrouwen amper de kans kregen om bezig te zijn met kunst. Ze hoorden thuis aan de haard en moesten voor de kroost zorgen. Het was ongehoord om kunstenaar te zijn of schrijver te worden. Sommige waagden wel hun kans, maar dan vaak onder een mannelijk pseudoniem. Gelukkig ligt deze tijd ver achter ons. Al zijn we er nog steeds niet. Hoe ervaar jij dit? Word jij als vrouwelijke kunstenaar anders bekeken dan je mannelijke collega’s?

Hartelijke groet,

Thomas

iedere vrouw is mooi
beffen
‘Lien weet nu al welke nagellak ze zal aandoen’, zegt Lara. ‘Bij een vernissage horen mensen, hoge hakken, rode lippen én muziek. We zien er misschien braaf uit, maar… ‘. De schaterlach van beiden is een werk op zich.

Gent, 23 december 2020

Beste Thomas,

Net zoals bij Lien zijn thema’s als seksualiteit, vrouwelijkheid en intimiteit ook de rode draad binnen mijn werk. We hebben allemaal een lichaam en naaktheid binnen mijn werk staat dan ook symbool voor kwetsbaarheid. Daarom beeld ik mijn protagonisten af op een blootgestelde en onopgesmukte, ironische en komische manier, doordrenkt van een drastisch realisme dat vaak erg vervormd en onwaar blijkt te zijn in de digitale wereld.

Ik wil werk creëren dat complexer is en vrouwen portretteren die meer te bieden hebben dan hun sexappeal (zo kwamen de kegelvormige borsten bijvoorbeeld) en ik probeer personages te schilderen die niet noodzakelijk traditioneel mooi zijn omdat ik niet het imago van het lege schoonheidsideaal wil behouden. Ik wil niet dat mijn vrouwen ornamenten zijn. Ze zijn actieve deelnemers in hun wereld met hun eigen complexe verhalen. Door harige, zwaarlijvige figuren in compromitterende posities te tonen, wil ik mijn eigen sterke rol als een onafhankelijke en geëmancipeerde vrouw en kunstenaar benadrukken. Net doordat seksualiteit nog steeds eerder geassocieerd wordt met het mannelijke dan iets wat vrouwelijk is, wil ik het grote taboe rond vrouwelijke seksualiteit van me af schilderen en me comfortabel kunnen voelen bij het delen van mijn eigen perspectief over vrouwen als vrouw. De eerste keer dat iemand mijn werk sexy noemde, was dat best verwarrend, maar toen ik het meer en meer voor mezelf zag, probeerde ik dat aspect van mijn werk te accepteren en te omhelzen. Ik bekijk seksualiteit en sensualiteit als een bron van energie. Het maakt ons creatiever en het geeft zelfvertrouwen.

Daarbij domineren het vluchtige en oppervlakkige in onze samenleving waarin we leven, en dat maakt het tegenwoordig moeilijker om intimiteit te vinden. Maar ik denk niet dat diepere waarden zoals intimiteit verdwijnen. Ik geloof dat intimiteit is getransformeerd.

Iedereen heeft ‘iets’. Psychische stoornissen bijvoorbeeld schieten als wortels uit de grond. Ik bedoel, binnen mijn werk kom ik onderwerpen tegen zoals eenzaamheid, depressie of melancholie. Je kunt bijvoorbeeld een tiental vrienden hebben op FB, maar je voelt je nog steeds erg eenzaam. Maar ook op seksueel niveau zijn er zoveel verschillende vormen van oriëntatie en seksualiteit. De grens tussen normaal en afwijking lijkt te vervagen. Dat brengt grote tolerantie, maar aan de andere kant ook een verontrustende kloof. Het roept existentiële vragen op zoals ‘Wie ben ik?’, ‘Wat ben ik?’

Van openlijk seksisme binnen de cultuursector heb ik nooit echt last gehad. Ik denk dat je als vrouw echt wel gerespecteerd wordt als je goed werk levert. Ik heb geen minderwaardigheidsgevoelens, misschien zelfs integendeel veel positieve feedback gekregen (die niets met mijn vrouw zijn te maken had). Het kan ook aan mezelf liggen dat ik tamelijk ongevoelig ben voor de zijdelingse opmerkingen die wel eens gemaakt worden. ‘Het blijven mannen’, denk ik dan. Maar wellicht is dat ook een seksistische gedachte? Daarbij ga ik akkoord dat mannen vaker als intellectuelere kunstenaars gezien worden. Mannen doen ook vaker ‘artistiekerig’, die lullen dan maar wat, want zij kunnen zich dat permitteren. Als vrouw moet je inderdaad weten wat je wilt of je wordt meteen aan de kant geschoven als tuttebel.

Er wordt mij ook regelmatig gevraagd of ik een feministe ben. Omdat ik over vrouwelijke seksualiteit schilder en ‘ja, dat is toch wel een unicum en dus moet het wel een statement zijn.’ Ik denk niet dat ooit aan een mannelijke kunstenaar is gevraagd waarom hij werk maakt met mannelijke personages in de hoofdrol en of dat een statement is. Feminisme is niet per se mijn drijfveer maar eerder de fascinatie voor de personages op zich. De kunsten(sector) herdenken vanuit feministisch perspectief gaat verder dan gender. Dat gaat over een kritische re-evaluatie van de héle institutie, ook op politiek, sociaal en economisch vlak. Dat gaat over machtsrelaties omgooien en nieuwe representatiemogelijkheden zoeken. Dat gaat over het immateriële omarmen, boven het materiële. Over het proces promoten, boven het product. Dat gaat over het vervagen van grenzen, over alles waar kunst goed in is.

Daarom maakte ik bijvoorbeeld voor mijn solotentoonstelling met Thomas Rehbein Gallery (DE) een snelle reeks inkttekeningen. Het formaat van het papier dicteerde als het ware de inhoud. Naakte vrouwenlichamen, gebogen en in hoogte en breedte beperkt tot het papierformaat. Gevangen door de door mij gedefinieerde ruimte en dus enkel geconfronteerd met zichzelf, gebruiken de vrouwen de nog steeds alomtegenwoordige smartphone om vragen te stellen over hun eigen seksualiteit en deze af te wegen tegen de onrealistische verwachtingen die de samenleving hen oplegt.

Warme groet, Joëlle Dubois

als vrouw moet je weten wat je wilt

Kuurne, 27 december 2020

Beste Joëlle,

Veel mensen hadden in deze tijd op mooi en droog weer gehoopt. We mogen niet meer in elkaars huis komen, dus kochten we massaal vuurkorven. Ik moet toegeven sinds enkele dagen staat er hier ook één in de garage. We verlangen naar elkaars huid. Naar intimiteit. Blijkt dat de digitale wereld toch geen waardige vervanger is voor sociaal contact. Dat bewijst dat intimiteit inderdaad niet verdwenen is.

Je schrijft dat bijna alles mogelijk is en dat er nog weinig taboes heersen. Ik weet niet of ik het daar mee eens ben. Het hangt voornamelijk af binnen welke sociale kringen je vertoeft. Over het algemeen zijn we toleranter geworden maar er zijn ook groepen binnen onze samenleving die net radicaal worden en teruggrijpen naar oude rolmodellen, omdat die een bepaalde vorm van herkenbaarheid en zekerheid met zich meebrengen. Het punt is dat het soms lijkt dat alles mogelijk is, terwijl in werkelijkheid nog veel zaken als afwijkend beschouwd worden, zoals het veranderen van gender.

Vreemd hoe vrouwen nog steeds zo geseksualiseerd worden in films, muziek en reclame terwijl aan de andere kant hun eigen seksualiteit nog steeds ontkend wordt. Het doet me denken aan de commotie die ontstond rond het nummer WAP (Wet Ass Pussy) van Cardi B en Megan Thee Stallion. Twee vrouwen die bijzonder expliciet zingen over hun eigen seksualiteit. Het nummer werd niet goed onthaald, terwijl mannen zo vaak over seks zingen en daar geen enkele commentaar op komt. De dubbele standaard is er nog steeds en het lijkt alsof we bang zijn dat vrouwen seksuele behoeften hebben. Waarom worden in stationstoiletten alleen maar piemels getekend en wordt de vagina genegeerd?

Dat vrouwen in jouw werk als sexy bestempeld worden, verrast mij niet. De door de media opgelegde schoonheidsidealen stroken vaak niet met de werkelijkheid. Er is geen één soort prototypelichaam dat iedereen mooi vindt. We hebben allemaal onze eigen voorkeur. Het verbaast me dan ook keer op keer hoeveel mensen proberen te voldoen aan een beeld dat hen opgedrongen wordt.

Ben jij feminist? Zou deze vraag gesteld worden aan iedere succesvolle vrouwelijke kunstenaar? Daar lijkt het toch op. Terwijl dat eigenlijk vaak een irrelevante vraag is. Een kunstwerk hoeft niet per definitie een bepaald statement te zijn. Daar schuilt een groot gevaar in. Het is een beknotting van de artistieke vrijheid. Louise Bourgeois wordt als boegbeeld van de feministische kunst beschouwd maar was haar werk wel feministisch? Haar werk ging voornamelijk over haar eigen wereld, omdat ze de emoties die groter waren dan haarzelf een plaats wou geven. Kunst werd haar vorm van expressie. Kan je jezelf hierin herkennen?

Warme groet,

Thomas

Ben jij feminist?
The interaction Of Sexual Attraction, Part 2_30x23cm, 2020

The interaction Of Sexual Attraction, Part 2_30x23cm, 2020

Joëlle Dubois

Gent, 13 januari 2021

Beste Thomas,

Van de coronacijfers in ons land wordt niemand echt vrolijk. De Britten vertrokken dan wel uit de Europese Unie, het coronavirus kent geen brexit. Indertijd overtuigd van de welgekomen enclave van rust en reflectie in de hectiek van deze dagen, begint de motivatie om mij te houden aan de maatregelen nu toch uitputtend te worden.

Dat de vrouwelijke seksualiteit nog niet aanvaard wordt is volgens mij niet ver te zoeken, aangezien het eigenlijk nog maar een recent fenomeen is en omdat de wereld nog steeds grotendeels door mannen wordt gedomineerd. Zo blijft vrouwelijke seksuele expressie het loutere gebruiksvoorwerp van mannelijke lust. Ze worden gereduceerd tot objecten in een onderdanige positie. Al sinds het begin der tijden en bijna overal ter wereld mogen vrouwen vooral niet buiten de lijntjes kleuren. Het is not-done dat vrouwen zich presenteren als seksuele wezens of althans niet zonder enige manier van bestraffing tot gevolg, zoals sociale verbanning: ‘Wat een slet!’ Deze mening dragen veel mensen dan ook na het kijken van de expliciete videoclip van WAP, net doordat het zo geïndoctrineerd is.

Paradoxaal genoeg wordt onze (westerse) cultuur dan wel steeds seksueler en hierdoor wordt twerken bijvoorbeeld door velen niet meer gezien als iets obsceens, maar eerder als een vorm van zelfexpressie en maakt het dus deel uit van onze postmoderne cultuur. Anno 2021 zijn sensaties van seks en lichamelijke openheid algemeen toegankelijk voor iedereen. Voor seksuele lust hoef je niet meer naar achterstraatjes. Het maakt deel uit van een massaconsumptiepatroon. Seks is een steeds belangrijker deel van onze sociale identiteit en vooral van de manier waarop we die identiteit in het publieke domein beleven. We leven in een wereld waarin we onszelf voortdurend onthullen en tonen. Seks is lifestyle geworden, een integraal deel van onze cultuur, een middel om onze identiteit uit te drukken. Seks is dan ook een culturele praktijk geworden.

Het (vrouwelijke) lichaam staat centraal binnen mijn werk en ik speel graag met de maatschappelijke normen zoals een schoonheidsideaal. Ik vind het intrigerend hoe zo’n zaken verschuiven. Onze maatschappij heeft dan wel nog steeds een voorliefde voor het slanke figuur, nu zijn brede heupen en volle billen een must. Dankzij het internet, porno, reality-tv, celebrities en de democratisering ervan brengt dit nieuwe extremen met zich mee. Tegenwoordig zetten velen de stap naar plastische chirurgie en ontstaan er schoonheidsjunkies. De ongeloofwaardige hoeveelheid amateurfilmpjes waarmee men denkt gezien of zelfs beroemd mee te worden sluiten perfect aan bij de ultieme quote van Warhol: “In the future everybody will be world famous for 15 minutes.” (1968)

De vooruitstrevende kunstenaar had gelijk. De dag van vandaag kan iedereen kortstondig en virtueel beroemd worden. Terwijl we kijken naar het digitale scherm om nieuwe volgers op te merken, kijken we naar onszelf, want hoeveel mensen doen wel niet hetzelfde? Het scherm fungeert als een soort spiegel, een eindeloze lus, een lus van het grote exhibitionisme, een doorgedreven geënsceneerd en geacteerd exhibitionisme. Een wanhopig digitaal narcisme. Het wordt als het ware een netwerksamenleving op zich. Een transparant leven, zodat we kunnen bestaan (of niet bestaan). Het lijkt wel één groot orgie waarin alles en iedereen wordt gedeeld, waartoe iedereen toegang heeft en waarin iedereen onsterfelijk wil zijn.

Het is dan ook logisch dat de openlijk seksuele vrouw en kunstenaar in haar expressievorm, of dat nu binnen de kunst of via een ander medium gebeurt, verbonden kan worden met feminisme. Mensen denken vaak aan radicalisme als ze aan feminisme denken. Maar het kent zoveel verschillende vertakkingen en ik voel me dan vooral sterk verbonden met het seksueel feminisme. Persoonlijk vind ik dat het feminisme zelf lang heeft bijgedragen tot het beeld van de aseksuele vrouw en preutsheid heeft het feminisme lang genoeg beheerst. Net doordat het radicale feminisme altijd ultieme seksualiteit uitsloot, stemden ze in met de overtuiging dat mannen het dominerende geslacht zijn. Onze seksualiteit ongeremd exposeren hoeft dus niet als denigrerend te worden gezien, maar ik gebruik seksualiteit om een boodschap weer te geven. Ik denk dan aan Femen bijvoorbeeld. Zij gebruiken hun lichaam niet omwille van seks maar om gehoord en gezien te worden. Het verkoopt. Het bewuste seksobject heeft zijn waarde leren kennen. Het seksueel sterk worden van de vrouw via haar lichaam past perfect bij het feminisme want het naakte vrouwelijke lichaam kan ook als feministische overtuigingen dienen. Zoals Madonna bijvoorbeeld in de jaren ‘80 controle neemt over haar lichaam en haar verlangen. Ze bepaalt zelf welke elementen van seksualiteit publiek tentoongesteld mogen worden.

Hier kan dan weer over democratisering van seksualiteit en van de beeldcultuur worden gesproken. De taboe rond erotiek wordt verbroken. Er ontstaat interactiviteit doordat we omringd worden door actieve digitale media. We kunnen in onze vrije tijd even de webcam erbij halen en tonen dat we hetzelfde kunnen als onze idolen, veilig vanuit onze huiskamers. Er worden reacties geplaatst, links gelegd, mensen maken parodieën van elkaar. Er is communicatie en je krijgt gemeenschappen. Binnen mijn werk stel ik me dan ook regelmatig de vraag hoe de grote massa zich onderscheidt van het individu? Ik probeer een kritische visie op de maatschappij en cultuur te geven, maar het heeft op zich ook iets heel banaals en dus met een flinke dosis ironie en humor probeer ik dit duidelijk te maken. Vertrekkend vanuit fenomenen uit de massacultuur, het internet en de wereld van spektakel creëer ik mijn eigen wereld. Dus net zoals Louise Bourgeois is kunst voor mij zeker ook een vorm van expressie.

Heel erg bedankt Thomas,
het was fijn om voor eventjes jouw pennenvriend te zijn.

Vele groetjes,
Joëlle Dubois

Seks is een culturele praktijk geworden
joellemagazine

Kunstenaar Joëlle Dubois (1990) woont en werkt in Gent. Ze schildert voornamelijk met acrylverf op houten panelen die vaak voorzien worden van een glanzend vernis. Vrouwelijke seksualiteit speelt een grote rol in haar oeuvre. Vaak portretteert ze vrouwen die niet noodzakelijk traditioneel mooi zijn. In 2020 werd haar werk geselecteerd voor de ‘Biënnale van de Schilderskunst’. In België wordt ze vertegenwoordigd door Bruthaus Gallery.

THOMAS JACQUES X DAMON DE BACKER - 2020 - 11

Thomas Jacques studeerde in 2014 af als psycholoog. Tijdens zijn stage raakte hij gefascineerd door het sociaal – artistieke werkveld. Een tijdlang voer hij mee met de Vrijbus, het dichterscollectief van vzw Wit.h. Daar kreeg hij de smaak voor het woord (en voor zijn toekomstige vrouw) ten volle te pakken. Op vandaag is hij coördinator van Het Lijsternest en vormt hij samen met Bram Terryn een tweekoppig collectief. Thomas Jacques is hoofdredacteur van het Magazine De Windstoot.

Deze website maakt gebruik van cookies. Door op ‘accepteren’ te klikken, ga je akkoord met ons privacybeleid.